S-* Bir Namaz İçin Birden Fazla Ezan ve İkamet Okunabilir mi?

C-Cumadan başka hiçbir namaz için birden fazla ezan ve hiçbir farz namaz için birden fazla ikamet getirilmez. Binaenaleyh bir camide ezan ve ikametle vakit namazı mu`tad vechile kılındıktan sonra, tekrar cemaatle veya münferiden aynı namazı kılacak kimseler, ne ezan okurlar ne de ikamet getirirler.

Cuma namazında ise, iki ezan okunur. Biri dış, diğeri iç ezandır. İtibar iç ezanadır. Zira Hazret-i Peygamber (asm) zamanında yalnız içte okunan ezan vardı. Sonra insanlar çoğalınca Hazret-i Osman (ra) devrinde ikinci bir ezan daha okunmaya başlandı.

S-* Ezansız, İkâmetsiz Kılınan Namazlar Var mıdır?

C-Vitir, bayram, terâvih gibi vâcib ve sünnet namazlar ve nafile namazlar için, ezan ve ikâmet yoktur. Ancak kaza namazları için ezan ve ikamet getirilmesi sünnettir. Zira ezan ve ikamet namazın sünnetleridir. Vaktin sünneti değildir (*). Cenaze namazı için de ezan ve ikâmet yoktur.

S-* İkâmet veya Ezandan Birinden Biri Terkedilerek Namaz Kılınabilir mi?

C-Evde veya kırda tek başına kılınacak farz namazlar için, hem ezan, hem de ikâmet getirilmesi efdaldir (**). Fakat ezan terkedilebilir, sadece ikamet de yeterlidir. İkâmetin terkiyle sadece ezan okunması ise mekruhtur.

S-* Birden Fazla Kaza Namazı Kılınırken, Namaz Sayısınca Ezan ve İkâmet Getirmek Lâzım mıdır?

C-Müteaddit kaza namazları başka başka yerlerde kaza edildiği takdirde, herbiri için ayrı ezan ve ikâmet lâzımdır. Aynı mecliste kaza edilirse, her biri için ayrı ezan ve ikamet efdal ise de, ilk kaza namazı için ezan ve ikamet, diğerleri için sadece ikâmet de kifâyet eder.

S-* Bir Namaz İçin Vakti Gelmeden Ezan Okumak Câiz Olur mu?

C-Vakti gelmeden hiçbir namaz için ezan okumak câiz olmaz. Böyle bir ezanı yeniden okumak gerektir. Çünkü ezandan beklenen vakti bildirmektir. Vaktin öncesinde ezan okunması ile bu fayda sağlanamaz. Ancak Ebû Yûsuf ve diğer üç imama göre, yalnız sabah ezanı için vaktinden evvel ezan okunması câiz olur.

* Namaz için ezandan sonra "vakt-i salât" gibi bir tâbir ile ayrıca nida edilmesine tesvip, yani, namaz vaktinin girdiğini tekrar bildirmek denir. Namaza kalkılmasında tenbellik ve ağır davranış karşısında böyle ihtarlarda bulunulmasını, sonradan gelen âlimler güzel görmüşlerdir.

* Cuma namazını kılamayan kimse, onun yerine ezansız ve kâmetsiz olarak öğle namazını kılar. Çünkü ezan ve ikâmet, cemaatla kılınması müstehab olan farz namazlar içindir. Halbuki cuma günü öğle namazının cemaatle kılınması mekruhtur. Bunun için ezan ve kâmet getirilmez.

* İkâmetten sonra sünnet kılınsa yahut imam ikâmetten sonra hazır olsa, ikâmeti yeniden getirmek gerekmez. Ancak ikâmetten sonra araya yeme içme gibi bir fasıla girse ikâmeti yenilemek gerekir.

* İkâmet getirilirken camiye giren kimse, ayakta ikâmetin bitmesini beklemez oturur. Müezzin "Hayye ale`l-"elâh"a gelince kalkar.

* Eğer namazı ikâmet etmekte olan müezzin kıldıracaksa, müezzin ikâmeti tamamlamadıkça, cemaat yerinden kalkamaz.

* İkâmete icabet de müstehabdır. Bu icabet, ezandaki icabet gibidir. Yalnız müezzin "Kad kâmeti`s-salâh" deyince dinleyenler اَقَامَهَا اللّهُ وَاَدَامّهَا "Ekâmehallahü ve edâmehâ" derler.

* Namaz vakitleri kendisine bildirilen bir âmânın ezan okuması câizdir.

* Yeni doğan yavrunun, saralının, öfkelinin, titiz huylu insan ve hayvanın kulağına ve yangına karşı veya yolcu arkasından, yahut boş arazide yolunu şaşırana ezan okumak menduptur.

* Sünnete uygun okunmayan ezana icabet mendup değildir.

* Bir camide ezan ve ikâmetsiz farz namaz kılınması mekruhtur. Ancak o mahallede daha önce ezan ve ikamet okunmuşsa terk edilmesinde bir beis ve mahzur yoktur. Ancak okunmaları efdaldir. Tekbirin başında uzatma yapmak, اللّهُ اَكْبَرُ "Aaaallahü Ekber" tarzında okumak insanın îmanını zedeler. Çünkü "Allah büyük mü?" demek olan bu söyleyiş, inkâr mânası ifade eder. Tekbirin sonunda, اللّهُ اَكْبَرُ "Allahü Ekbaaaar" şeklinde uzatma yapmak da büyük hatâdır. Mânâyı değiştirir.